توبه را نه تنها از ديدگاهي صرفاً ديني و مذهبي، بلكه از منظر انساني و عرفي نيز ميتوان به نظاره نشست. چرا كه آدمي در گذرگاه زمان با صرف نظر از جامعهاي كه به آن تعلق دارد و با قطع نظر از آداب و رسوم «سنتها» اعتقادات و گرايشات فردي و اجتماعي عدول و احتراز و حتي انزجار از آنچه گذشته است و دوري از آنچه كه با ارزيابي و سنجشهاي آدمي در حال انطباق نمييابد، امري بديهي و واقعيت مكرر است. …